نویسنده

• مقصود فراستخواه

گروه برنامه ریزی مؤسسه پژوهش و برنامه ریزی آموزش عالی

چکیده

با توجه به شرایط بسیار پیچیده در جهان به‌شدت رقابتی و با دگرگونیهای گسسته، دانشگاهها و مؤسسات آموزش‌عالی ایران به مثابۀ نهادهایی هوشمند، خودتنظیم و خودراهبر راهی جز سوق دادن برنامه‌ریزیهای خود به سمت الگوی آینده‌اندیشی و آینده‌نگاری راهبردی در پیش ندارند. آینده‌اندیشی قبل از هر چیز رویکرد معرفت شناختی نوپدیدی به برنامه‌ریزی است. در آینده اندیشی، آینده‌های بدیل به‌صورت چهار مرحله ممکن، باورپذیر، محتمل و مرجّح سطح بندی می‌شوند. دانشگاههای پیشرو جهان رویکرد آینده پژوهی را در کانون برنامه‌ریزیهای خود قرار داده‌اند. هدف از پژوهش حاضر دستیابی به الگویی مفهومی و عملیاتی برای آینده‌نگاری در دانشگاه بود. نوع پژوهش توصیفی و تحلیلی بود و از روش تحقیق کیفی تحلیل محتوای متون و منابع و تجارب دانشگاهی و مراجعه به خبره‌های موضوع استفاده شد. قلمرو تحقیق دانشگاههای دولتی غیر علوم پزشکی بود. از ابزارهای محقق ساخته پس از بررسی روایی آنها برای تحلیل محتوای اسناد نظام آموزش‌عالی و دانشگاه و مصاحبه عمیق اکتشافی به‌صورت نیمه ساختمند با نمونه‌ای هدفمند از مدیران در حد اشباع داده‌ها استفاده شد. روش تحلیل، تحلیل محتوای کیفی متون بود و از ترکیب متوازن (مثلثی‌کردنِ) یافته‌ها، الگویی مفهومی به‌دست آمد و در پنل خبره‌ها و ذینفعان، اعتباربخشی شد. نتایج تحقیق، دستیابی به مدلی مفهومی شامل سه رکن و هشت حلقۀ فرایندی، به‌علاوه دوازده اصل راهنما برای آینده‌اندیشی در دانشگاهها بود و در پایان، پیشرانها و عوامل شکل دهنده به آینده دانشگاه ایرانی سنخ شناسی شد.

کلیدواژه‌ها

• گاه
• آینده نگاری راهبردی
• مدل برنامه‌ریزی
• آینده پژوهی
• پیشرانها

عنوان مقاله [English]

A Conceptual framework for futurity oriented university planning

نویسنده [English]

• Maghsood Farasatkhah

Department of Higher Education Planning, Institute for Research and Planning in Higher Education

چکیده [English]

Considering worlds’ highly complex and competitive conditions and metamorphosis, Iran’s universities and higher education institutions resembling intelligent, self regulated and self guided organizations have no choice but to strategically drive their planning toward futures study. Foremost, futures study is an emerging epistemological platform and approach to the planning. In futures study alternative futures are being categorized in four possible, plausible, probable and preferred levels. Worlds’ leading universities placed the futures studies at the center of their planning. The purpose of this study was to obtain a conceptual and operational model for futurity at university settings. A descriptive/analytical and a qualitative research method was chosen for content analysis of texts, documents, academic experiences and expert consultations. Research domain was public universities excluding medical universities. Researcher made tools was utilized for content analysis and their validity was evaluated. In-depth, semi- structured and exploratory interviews with purposive sample of administrators were conducted to the point of data saturation. The method of analysis was qualitative content analysis of texts. Triangulation of findings led to a conceptual model. Validation of the model was tested by panels of experts and stakeholders. Research results included a conceptual model with three pillars, eight procedural loops and 12 guiding principles for foresight system at universities. Finally, driving forces and the factors shaping the future of Iranian university were identified.

کلیدواژه‌ها [English]

• University
• Strategic Foresight
• Planning Model
• Futures studies
• driving forces