نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

• سمیه فریدونی

موسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی

چکیده

دانشگاه به‌سان دستاورد جهانی نواندیش در گذار تحولات سالیان گذشته، خود دستخوش تغییرات زیادی شده که از جمله این تغییرات گسترش کمی آموزش عالی و افزایش پذیرش دانشجویان در رشته‌های مختلف است. همزمان با این پدیده جهانی بافت آموزش عالی ایران نیز تغییرات مشابهی را تجربه کرده است. به گونه‌ایی ‌که جمعیت دانشجویی در دانشگاه‌های سراسری از 936000 نفر در سال تحصیلی 85-1384   با 152 درصد رشد به 2،362،821 نفر در سال تحصیلی 93-1392 افزایش یافته و ردیف‌های مستقل دانشگاهی در این دسته از دانشگاه‌ها از 109 ردیف در سال تحصیلی 85-1384  با 69 درصد افزایش به 247 ردیف مستقل دانشگاهی در سال تحصیلی 93-1392 رسیده است. اما دانشگاه در قالب نهادی اجتماعی پس از ورود به بافت‌های مختلف پیامدهای عدیده‌ایی با خود به همراه دارد که بسیاری از  آن‌ها در رده عوامل غیرقابل مشاهده‌ایی قرار می‌گیرد که گاه به لحاظ شاخص‌های کمی قابل اندازه‌گیری نیست که از جمله مهم‌ترین آن‌ها پیامدهای اجتماعی است که همیشه از الگو و مولفه‌های ثابتی پیروی نمی‌کند. این در حالی است که مروری بر پژوهش‌های مشابه نشان می‌دهد این مولفه مهم از نظرها دور مانده است. از این‌رو برای درک پیامدهای اجتماعی گسترش کمی آموزش عالی پژوهشگر با استفاده از بنیان نظری تفسیرگرایی، در پژوهشی از نوع کیفی، با به‌کارگیری رویکردهای نظریه‌پردازی داده‌بنیاد و پژوهش مبتنی بر روایت و روش‌ مصاحبه عمیق بدون ساختار ، از سه دسته داده‌بخش که شامل 54 مرد و زن در سه گروه عضو هیات علمی، فعال اجتماعی و دانشجو از سه استان گیلان، قم و سیستان و بلوچستان بوده‌اند، بهره برد. نظریه «پیامدهای اجتماعی گسترش کمی آموزش عالی» به‌عنوان نظریه‌ای بومی و مبتنی بر بافت‌های مورد مطالعه در آموزش عالی ایران که شاخص‌ترین نتیجه حاصل از پژوهش حاضر بوده نشان می‌دهد:
بالا رفتن سطح دسترسی مردم به آموزش عالی به عنوان مطالبه‌ایی همگانی حاصل از انباشت نسلی، و مبتنی بر قانون اساسی آغازگر سیاست‌های توسعه کمی بوده است اما این سیاست از زمان اجرا تاکنون پیامدهای گسترده‌ایی را به همراه داشته که از منظر مشارکت‌کنندگان لزوما همه‌ی آن‌ها مثبت تلقی نمی‌شود. در کنار بالا رفتن سطح آگاهی و اثرات آن بر تحولات مثبت اجتماعی از جمله رشد و توسعه‌ی شهری عواملی مانند تغییر در سبک زندگی، بی‌ارزش شدن مدرک تحصیلی و دانشگاه، کاهش چشم‌گیر کیفیت آموزش عالی و اثرات آن در بحران افزایش منابع انسانی ناکارآمد و افزایش بی‌کاری‌های منطقه‌ایی در حوزه‌ی پیامدهایی قرار می‌گیرند که مشارکت‌کنندگان به آن اشاره می‌کنند. چنین بر می‌آید که در حوزه‌ی اجتماعی دانشگاه با شکل دادن به هنجارهای اجتماعی جدیدی و تزریق آن به جامعه از طریق کاربران خود به ویژه دانشجویان و مهم‌تر از همه دانشجویان دختر، زمینه‌ساز و سرعت‌دهنده به تحولات اجتماعی است و از این ره‌گذر ارزش‌ها و سنت‌های گذشته را کم‌رنگ می‌کند.
 

کلیدواژه‌ها

• آموزش عالی
• نهاد اجتماعی
• گسترش کمی
• پیامدهای اجتماعی
• نظریه‌پردازی داده‌بنیاد

عنوان مقاله [English]

Higher Education Expansion with emphasis on Social Impact; A grounded Theory Approach

نویسنده [English]

• Somayeh Fereidouni

institution for Research and Planning in Higher Education

چکیده [English]

University, as an achievement of modern world, has experienced broad range of changes like quantitative expansion of higher education institutions and increasing number of students. Simultaneously, in Iranian higher education, has been happened the same changes so that student population from 936000 in 2006-2007 academic years, with 152 percent growth, has been increased to 2362821 numbers in 2013-2014 academic years. Also, academic filed has been increased with 69 percent, from 109 in 2006-2007 academic years to 247 in 2013-2014 academic years.
However, university as a social institution after entering to different contexts has many consequences which many of them are not visible and measurable according to quantitative indicators. The most important of these are social consequences which not always follow the fixed patterns and components. Meanwhile review on the similar researches shows that social consequences are the miss elements among them. Hence for making understanding about social consequences of quantitative expansion of higher education in the given context, a research has been designed according to Interpretivism paradigm, with qualitative research approach, grounded theory methodology, and using unstructured- interview as a method. In the research 54 informers from three groups, Social activities, university students and faculties, in three province of Iran; Guilan, Ghom and Sistan and Baluchistan, have been participated. A theory which is called "Social Consequences of Higher Education Expansion" as a local and context based theory in Iranian higher education as the most significant result of present research, shows that; Improving people access to higher education as a public demand and according to constitution was the most important reason for higher education expansion policy in Iran. According to participants' points of view run this policy after more than a decade has broad range of consequences which not always positive. Alongside with improving people conciseness and its impact on social changes like urban development, other consequences like changes on life style, debasement on higher education degree and university quality, disaster in human resources and increasing regional unemployment are other elements which the informers referred them. It seems that in social field, university through forming new social norms and entering them to the society by their users especially female students, could accelerate social transformation and neglect last values and traditions.

کلیدواژه‌ها [English]

• Higher Education
• Social Institution
• Quantitative Expansion
• Social Consequences
• Grounded Theory