نویسنده

• معصومه قارون

عضو هیأت علمی مؤسسه پژوهش و برنامه ریزی آموزش عالی

چکیده

یکی از رویکردهای برنامه ریزی توسعه آموزش عالی پاسخگویی به تقاضای اجتماعی آموزش عالی است. این مهم، خود، ضرورت شناخت و برآورد حجم تقاضای اجتماعی را در سالهای آتی مطرح می کند. این مقاله که برگرفته از یک طرح پژوهشی است سعی کرده است حتی المقدور به این مسأله بپردازند و برآوردهایی از تقاضای آموزش عالی در دوره 88-1380 به تفکیک جنسیت، گروههای آزمایشی، دوره های مختلف و گروههای سنی مختلف ارائه کند و به شناختی در مورد چگونگی تأثیر متغیرهای اقتصادی اجتماعی بر تقاضای آموزش عالی نائل آید. برای این منظور، ابتدا با استفاده از ارقام به دست آمده از شاخصهای گذر تحصیلی در آموزش عمومی و متوسطه، جداول جریان دانش آموزان (گروههای همسن و سال) تشکیل و تعداد دانش آموزان سال آخر متوسطه و از آنجا تقاضای اجتماعی آموزش عالی – که با تعداد داوطلبان آزمون سراسری دانشگاهها و مؤسسات آموزش-عالی اندازه گیری می شود – برآورد گردید. در گام دوم، تقاضای اجتماعی آموزش عالی با استفاده از محاسبه نرخ مشارکت در آموزش عالی به تفکیک گروه سنی و پیشبینی تحولات آن در آینده برآورد شد. در مرلحه سوم، با تشکیل معادلات رگرسیونی توصیف کننده تغییرات تقاضای اجتماعی آموزش عالی، تأثیر چند متغیر اقتصادی اجتماعی شناسایی شدند و از الگوهای به دست آمده برای برآورد تقاضا در سالهای آتی استفاده گردید. اهم نتایج به دست آمده حاکی از آنند که به دلل کاهش نرخ مشارکت مردان در آموزش عالی، که در گروههای اصلی جمعیتی رخ داده است و تداوم نرخ ثبت نام ناخالص زنان بر مردان، در سالهای آتی نیز سهم زنان در کل متقاضیان آموزش عالی روبه افزایش و سهم مردان روبه کاهش خواهد بود. علاوه بر کاهش سهم مردان در کل تقاضای اجتماعی، سهم آنان در پذیرفته شدگان نیز کاهش یافته است و این پدیده همراه با این واقعیت که نرخ حضور زنان (حتی دانش آموختگان آموزش عالی) در بازارکار نسبت به مردان کمتر است. می تواند آثار نامطلوبی بر ذخیره دانش نیروی انسانی فعال کل اقتصاد در آینده داشته باشد. شواهد آماری نشان می دهند که کاهش تمایل به ادامه تحصیل در بین پسران از نظام قبل از دانشگاه نشأت می گیرد.
همچنین شواهد به دست آمده از روند تحولات جمعیتی در آینده نیز حاکی از آنند که ترکیب سنی متقاضیان آموزش عالی در سالهای آتی به نفع گروههای سنی بالاتر تغییر خواهد یافت. به عبارت دیگر،‌در سالهای آتی، سهم بیشتری از تقاضای آموزش عالی را تقاضای تأمین نشده سالهای قبل تشکیل خواهد داد و، در این مجموعه، سهم گره آزمایشی علوم انسانی بیشتر خواهد بود.
برآوردهای نهایی نشان می دهند که روند افزایش تقاضای اجتماعی زنان تا سال 1378 ادامه، ولی تقاضای اجتماعی مردان حداکثر تا سال 1383 افزایش و پس از آن کاهش خواهند یافت. نتایج تحلیل الگوی تأثیرگذاری متغیرهای اقتصادی اجتماعی بر تقاضای اجتماعی زنان و مردان برای آموزش عالی حکایت از آن دارند که متغیرهای مربوط به بازارکار دارای بیشترین تأثیر هستند. ضمن اینکه متقاضیان آموزش عالی چشم انداز آتی اقتصادی را بیشتر در جهت تحدید فرصتهای شغلی پیشبینی می کنند و همین عامل موجب می شود که تقاضای مردان برای آموزش عالی کاهش یابد. توزیع تقاضای اجتماعی در گروههای آزمایشی در سالهای آتی به نفع گروه علوم ریا ضی و فنی تغییر خواهد کرد و اگرچه تقاضای زنان برای گروه علوم انسانی افزایش خواهد یافت، سهم گروه علوم انسانی در تقاضای اجتماعی مردان سهم گروه علوم تجربی در هر دو، روند نزولی خواهند داشت. تقاضا برای دوره های شبانه و نیمه حضوری تا سقف 67 درصد تقاضای اجتماعی زنان و 60 درصد تقاضای اجتماعی – حداکثر تا 51 درصد تقاضای اجتماعی زنان و 39 درصد تقاضای اجتماعی مردان افزایش خواهند یافت.

کلیدواژه‌ها

• آموزش عالی
• تقاضای اجتماعی
• ثبت نام
• پیش بینی
• داوطلبان
• آزمون سراسری
• جمعیت

عنوان مقاله [English]

Estimation of Social Demand for Higher Education in Iran, 2001 - 2009

نویسنده [English]

• Masumeh Gharun

Faculty member of Institute for Research & Planning in H.E.

چکیده [English]

Estimating socical demand for higer education is one of the major requirements of a sound planning for higher education. This article is an attempt to estimate the social demand for higher edutaion in Iran for the period of 2001-2009 by sex, educational group , type of educational ... and age groups. Using student transiton indexes from primary to secondary school, student flow tables for different chort, and the expected number of students in final high school year on the one hand and number of applicant for University Entrance Examination on the other, the social demand for higher education was estimated. These figures were then adjusted by participation rate in higher education and population estimates for each cohort. Finally, the effects of socio - ecomic and demeographic foctors on social demand for higher education was assessed using regression techniques. The results show a continous decreasing rate of men's pa1iicipation in higher education will continue to grow. Considering lower rate of women paiiicipation in labour market, this might lead to undesirable consequences on the knowledge sto'ck of active human resources. The overal population trend of the country shows that the age combination of the applicants wi 11 change in favor of older cohort. The trends show that the unfullfilled demand for higer education will contribute greater share of the applicants for higher education in the futures, and the demand for studies in hummanities will continue to grow. 
 

کلیدواژه‌ها [English]

• Higher Education
• Social Demand
• Higher Education Forcast
• Education Coverage
• National Entrance Examination
• Population.