نویسنده

• محمود اکرامی

عضو هیأت علمی مؤسسه عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه ریزی

چکیده

هدف اصلی پژوهش تهیه الگویی برای رهبران اثربخش در دانشگاه‎های دولتی برپایه جوّسازمانی و ویژگیهای شخصیتی مدیران است. تعداد 100 نفر از مدیران دانشگاهی و 300 نفر از همکاران مستقیم آنها در دانشگاه‎های دولتی هفده استان کشور به گونه‎ تصادفی انتخاب شدند. نیمرخ و سیاهه شخصیتی گوردون درمورد مدیران، و پرسشنامه‎های جوّسازمانی لیتوین و استرینگر، و رهبری اثربخش آموزشی رامسدن درمورد همکاران آنها به کار گرفته شدند. پس از برآورد اعتبار ابزارها، پرسشنامه‎های 80 نفر از مدیران و 213 نفر از همکاران مورد تجزیه و تحلیل قرارگرفتند. برای رواسازی پرسشنامه‎ها علاوه بر روایی همگرا و واگرا، از تحلیل مؤلفه‎های اصلی باچرخش و اریماکس استفاده شد. نخستین یافته پژوهش نشان می‎دهد که مجموعه پرسشهای جوّسازمانی از مؤلفه‎های دوستی و همکاری، پاداش‎دهی، روشنی خط مشیها، خطرپذیری،‌ و ضابطه‎ها و مجموعه پرسشهای رهبری اثربخش آموزشی از مؤلفه‎های هدفمداری،‌ ترغیب مداری، کارمداری،‌تحوّل مداری، تفاهم مداری، و انسان مداری تشکیل شده است. مشخصه‎های توصیفی بیانگر آنند که در میان صفات نیمرخ، مسئولیت‎پذیری مدیران در بالاترین وجامعه‎پذیری آنان در پایین‎ترین سطح قرار دارند. در میان صفات سیاهه گوردون، تفکّر ابتکاری مدیران به گونه‎ای نامحسوس ضعیف‎تر از سه صفت دیگر است. برای بررسی ارتباط بین عاملهای سازنده ویژگیهای شخصیتی، جوّسازمانی، رهبری اثربخشی آموزشی، و یافتن بهترین الگوی تبیین واریانس بین آنها، از دو روش تحلیل رگرسیون چند متّغیری و تحلیل همبستگی بنیادی استفاده شده است. تحلیل رگرسیون نشان می‎دهد که الف) رهبری اثر بخش کارمدار بهترین مـ‎‏‎‏ُدل رگرسیون است که متغیّرهای دوستی و همکاری، ضابطه‎ها، خطرپذیری بهترین ترکیب خطی برای پیشبینی آن است؛ ب) رگرسیونی که بیشتریت تعداد متغیر مستقل را شامل شود، متعلق به تبیین رهبری اثربخش انسان مداراست،‌و متغیّرهای مسئولیت‎پذیری، ثبات عاطفی، جامعه‎پذیری، و دوستی و همکاری بهترین ترکیب خطی برای پیشبینی آن هستند. نتایج همبستگی بنیادی نشان می‎هند که در بین 13 متغیّر مستقل (8 متغیّر ویژگی شخصیتی و 5 متغیر جّو سازمانی) و 6 متغیّر وابسته عاملهای رهبری اثربخش، سه همبستگی بنیادی وجود دارند. نخستین همبستگی 66 درصد، ‌دوّمین آن 25 درصد، و سوّمین همبستگی بنیادی در حدود 20 درصد واریانس را تببین می‎کنند. مٌدلهای بهینه برای پیشبینی رهبری اثربخش به صورت ذیل بیان می‎شود: 1)اگر مدیری با ویژگی مسئولیت‎پذیری نسبتا کم، در محیطی مٌمّلو از جّو دوستی و همکاری، حتی اگر پاداش دهی نسبتاً کم قرار گیرد، پیشبینی می‎شود که نوع رهبری اثربخش وی مشارکتی با ابعاد ترغیب مداری، تفاهم مداری، عدم تأکید برهدف،‌ و عدم تأکید بر کار مداری باشد؛ 2) اگر مدیری با ویژگی خستگی ناپذیری نسبتا زیاد، حتی اگر اندکی زود رنج و بدبین و بدون تفکّر ابتکاری باشد، اما در محیطی ممّلو از جّودوستی و همکاری، حتی توأم با خطرگریزی نسبی و نبودن ضابطه و خط‎مشیهای روشن قرار گیرد، پیشبینی می‎شود که نوع رهبری اثربخش او سازشگرانه با ابعاد هدفمدرای، ترغیب مداری، و تفاهم مداری، عدم تأکید بر کار مداری، و عدم تأکید بر توسعه و تحول باشد؛ و سرانجام 3) اگر مُدیری خستگی‎ناپذیر، تکرو، و دارای روابط شخصی قوی باشد، ولی درمحیطی بی توجّه به تشویق و پاداش و اما ضابطه‎مند قرار گیرد، پیشبینی می‎شود نوع رهبری اثر بخش مورد انتظار وی رهبری دیوانسالار باابعاد هدفمداری، و کارمداری باشد.

کلیدواژه‌ها

• رهبری آموزشی
• جو سازمانی
• ویژگیهای شخصیتی

عنوان مقاله [English]

Educational Leadership in Iranian Public Universities

نویسنده [English]

• Mahmood Ekrami

Faculty member of Institute for Research in Planning & Development

چکیده [English]

Central aim of the present research is to provide an effective leadership model for public universities on the basis of organizational climate and the administrator's personality traits.
A total of 100 university administrators and 300 of their colleagues of public universities in 16 Iranian provinces were chosen at random for the research. Gordon,s personality profile and list was used for the administrators and Litwin & Stringer,s organizational climate questionnaires, as well as Romsden,s effective educational leadership questionnaire were given to their colleagues. The responses of 80 administrators and 213 of their colleagues were analyzed.
The effective educational leadership questionnaires used criterias such as focus on goals, encouragement, work, transformation, understanding, and the human element. Descriptive observations indicate the administrators exhibited highest degree of accountability and lowest degree of sociability among the profile traits. Among the Gordon qualities, innovative thought was imperceptibly weaker than the other three traits among the administrators. Multiple regression and correlation analyses were used to study the relationship among factors conducive to personality traits, organizational climate, and effective educational leadership and to find the best model to show their variances.

کلیدواژه‌ها [English]

• educational leadership
• Organizational climate
• personal traits