نویسنده

• غلامرضا ذاکر صالحی

استادیار گروه مطالعات تطبیقی و نوآوری در آموزش عالی، مؤسسه پژوهش و برنامه ریزی آموزش عالی

چکیده

در مطالعه حاضر پس از بیان پنج دوره سیر تحول استقلال و خودمختاری دانشگاهها در ایران، آموزه های نظری مختلف در این زمینه بیان و در نهایت، رابطه متقابل و هم افزای چهار مفهوم استقلال علمی، خودگردانی اداری، استقلال مالی و استقلال در ارتباطات ملی و بین المللی در قالب یک مدل ارائه شده است، سپس، با توجه به دوره پنجم استقلال و خودمختاری دانشگاهی در ایران که با تصویب بند الف ماده 49 قانون برنامه چهارم آغاز شده، تلاش شده است تا به دو پرسش در این زمینه پاسخ داده شود. نخست اینکه اصلی ترین مسائل و مشکلات در مسیر تحقق کامل مفاد ماده 49 قانون برنامه چهارم چیست و دوم اینکه چه راهکارهایی برای غلبه بر این مسائل و مشکلات وجود دارد؟ یافته های این تحقیق با روش مطالعه اکتشافی متکی بر ابزار مصاحبه با گروههای کانونی و همچنین، استفاده از ابزار پرسشنامه حاصل شده است.
یافته های تحقیق در 14 گروه از مسائل و مشکلات تحقق استقلال دانشگاهی در ایران بازشناسی و
دسته بندی شد. در بین این مشکلات مواردی چون ابهام در ضوابط آیین نامه استخدامی جدید، ابهام در نحوه نظارت دیوان محاسبات، مسئله بازنگری در تشکیلات و پستهای سازمانی و نحوه پاسخگویی رئیس دانشگاه در قبال نهادهای نظارتی از نظر پاسخگویان اهمیت بالایی داشته اند. یافته دیگر این مطالعه نشان داد که دانشگاههای مناطق محروم یا تازه تأسیس تمایل بیشتری به تمرکز، یکسان سازی و استمرار نظارتهای سنتی بر دانشگاهها دارند. در عین حال، دانشگاههای بزرگ و توسعه یافته گرایش بیشتری به کسب مؤلفه های استقلال دانشگاهی دارند. در پایان متناظر با هر گروه از مشکلات راه حلهای پیشنهادی برای رفع یا کاهش آن ارائه شده است.

کلیدواژه‌ها

• استقلال دانشگاهی
• خودمختاری دانشگاهی
• آزادی علمی
• استقلال مالی
• خودگردانی اداری
• تمرکز زدایی از آموزش
• ماده 49 قانون برنامه چهارم توسعه

عنوان مقاله [English]

The Study of Legal and Managerial Aspects of Autonomy of Universities

نویسنده [English]

• Gholamreza Zakersalehi

Department of Innovation and Comparative Studies, Institute for Research and Planning in Higher Education, Tehran, Iran

چکیده [English]

Introduction: This research explains five periods of autonomy transformations in Iranian universities and exhibits different theoretical teachings. It provides a model to describe the mutual and synergetic relationship between 4 concepts as: academic autonomy, administrative autonomy, financial independence, and independence of national and international relations. The paper notices fifth period of autonomy of Iranian universities which begins with approving paragraph A of Article 49 of fourth plan. It answers two questions. First, what are the main problems and obstacles for realizing the Article 49 of fourth plan? Second, what are the ways to overcome these events?
Materials and Methods: The findings are based on exploratory study, interview technique with focused groups and questionnaires.
Results: The result categorizes the problems of academic autonomy in 14 groups. Among these problems, the issues like obscurity of new employment regulations, ambiguity of audit court’s supervision, reviewing the structure of organizational posts, and the manager responsibility against supervisory institutions and how he responds them, are important. Also it shows that deprived and new-established universities have more tendencies to be controlled by traditional supervisions and central authorities. Although developed universities try to achieve autonomy through gaining related elements.
Conclusion: Finally, some solutions have been provided for the identified problems.

کلیدواژه‌ها [English]

• Academic autonomy
• Academic Freedom
• Financial Independence
• Administrative Autonomy
• Decentralism of Education
• Article 49 of Fourth Development Plan Act